Hoge Raad: “Beneficiaire aanvaarding: schulden erfgenaam nog niet (volledig) vereffend? Verdeling nalatenschap tóch mogelijk”

Als erfgenaam kunt u te maken krijgen met de afwikkeling van een nalatenschap. Soms lukt het niet om met uw mede-erfgenamen overeenstemming te bereiken over de wijze van afwikkeling, bijvoorbeeld omdat u een geschil heeft over de toebedeling of waardering van bepaalde goederen uit de nalatenschap.

Verdeling vorderen

In dat geval kunt u bij de rechtbank de verdeling van de nalatenschap vorderen (artikel 3:185 BW). Immers, de nalatenschap is een gemeenschap van goederen tussen de erfgenamen en niemand kan worden gedwongen om in een onverdeelde gemeenschap van goederen te worden gehouden.

De vereffening moet eerst zijn voltooid

Op de mogelijkheid tot het vorderen van de verdeling van een nalatenschap geldt wel een belangrijke beperking in het geval er sprake is van beneficiaire aanvaarding: de vereffening van de nalatenschap moet dan eerst zijn voltooid. Dat wil zeggen dat eerst alle (overige) schulden van de nalatenschap moeten zijn voldaan. Wat overblijft komt toe aan de erfgenamen. De verplichting tot vereffening van de nalatenschap in geval van beneficiaire aanvaarding door een of meer erfgenamen, strekt tot bescherming van de schuldeisers van de nalatenschap.

Vertraging in de vereffening en dus in de afwikkeling

Het komt geregeld voor dat onduidelijkheid bestaat over de vraag of de vereffening van de nalatenschap voltooid is, bijvoorbeeld omdat er geen overzicht van de schulden bestaat. Soms laten mede-erfgenamen bewust onduidelijkheid bestaan om zo de afwikkeling om hen moverende redenen te rekken. Zolang de vereffening niet voltooid is, kan de nalatenschap in beginsel niet worden verdeeld.

Rechtspraak hoe om te gaan met vertraging of onduidelijkheid over de vereffening

De Hoge Raad heeft dit probleem in een recent arrest (ECLI:NL:HR:2017:939) onderkend en een opening geboden om zelfs bij resterende onzekerheid over de status van de vereffening toch tot verdeling over te gaan.

De Hoge Raad begint met de (niet verbazende) vaststelling dat de erfgenaam die de verdeling vordert, de plicht heeft om de feiten en omstandigheden te stellen waaruit kan volgen dat de schulden van de nalatenschap zijn voldaan. Een partij die niet voldoet aan die stelplicht, kan door de rechter worden bevolen haar stellingen zodanig toe te lichten dat de rechter in het verdelingsgeschil kan beoordelen of de vereffening is voltooid.

De Hoge Raad overweegt vervolgens:

“Is de vereffening naar het oordeel van de rechter niet voltooid of is over de voltooiing onvoldoende uitsluitsel verkregen, dan dient de rechter in overleg met partijen te onderzoeken of er mogelijkheden zijn om desondanks op de grondslag van de vordering en het verweer te beslissen op een wijze die ook voldoende rekening houdt met de belangen van schuldeisers van de nalatenschap.”

Daarbij kan worden gedacht aan:

• het aanhouden van de zaak totdat alsnog vereffening heeft plaatsgevonden,
• aan een verdeling onder voorwaarden die de positie van schuldeisers waarborgt, of
• aan een gedeeltelijke verdeling die de rechten van schuldeisers van de nalatenschap onverlet laat.
• Voor zover deelgenoten in de nalatenschap schuldeisers van de nalatenschap zijn, bestaat eventueel de mogelijkheid dat hun aanspraken worden betrokken in de verdeling.”

Het arrest is niet baanbrekend, maar is wel degelijk van belang. Hiermee is immers wel duidelijk gemaakt dat de regels omtrent de afwikkeling van nalatenschappen niet dermate stringent zijn dat de afwikkeling op enig punt moet stagneren. De boodschap van de Hoge Raad is dat in ingewikkelde nalatenschappen bij het onduidelijk blijven van bepaalde feiten dan maar een praktische oplossing moet worden gevonden.

Voor erfgenamen die het proces van de afwikkeling frustreren betekent dit dat eventuele (resterende) onzekerheden de voortgang van de afwikkeling niet per definitie in de weg hoeven te staan.

Mocht u als erfgenaam geconfronteerd worden met een moeizaam verlopende afwikkeling van een nalatenschap, dan kunnen de advocaten van Tanger Advocaten u daarin begeleiden en adviseren en desnoods een ontstane impasse doorbreken middels een gerechtelijke procedure.

Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met Kevin Stephan. Hij is gespecialiseerd in het erfrecht en heeft veel ervaring met ingewikkelde erfrechtelijke vraagstukken.