De omgevingswet en participatie

Inleiding

Vanaf 1 januari 2024 treedt de Omgevingswet inwerking. De Omgevingswet is een belangrijke verandering in de regels. Deze wet legt de basis voor het samenvoegen van allerlei regels over de omgeving. De Omgevingswet brengt stukken van 26 wetten, 60 besluiten en 75 regelingen samen tot één overzichtelijk systeem van regels en procedures. Het gaat hierbij onder andere over regels voor bouwen, milieu, water, ruimtelijke ordening en natuur.

Participatie

De overheid heeft met de komst van de Omgevingswet (Ow) participatie, oftewel burgerbetrokkenheid, centraal gesteld in het omgevingsrecht. Hierbij zijn twee vormen van participatie te onderscheiden: i) participatie via de uniforme openbare voorbereidingsprocedure (uov), en ii) vroegtijdigere vormen van participatie.

Uniforme openbare voorbereidingsprocedure (uov)

Onder de Omgevingswet is participatie in de voorbereiding van besluiten vooral geregeld via de uov. Deze procedure, vastgelegd in afdeling 3.4 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb), biedt de mogelijkheid tot inspraak op ontwerpbesluiten door het indienen van zienswijzen. De uov is van toepassing op verschillende besluiten, waaronder omgevingsplannen, omgevings- en waterschapsverordeningen, omgevingsvisies, aangewezen omgevingsvergunningen, conceptwetsvoorstel n.a.v. Varkens in Nood, overige omgevingsvergunningen, omgevingsvergunningen voor buitenplanse omgevingsplanactiviteiten en projectbesluiten.

Vroegtijdige inspraak

Naast de uov is er ruimte voor andere vormen van participatie in de voorbereiding van bepaalde besluiten. Deze regelingen zijn over het algemeen minder gedetailleerd uitgewerkt, waardoor er veel ruimte is voor maatwerk door decentrale overheden en initiatiefnemers. Bijvoorbeeld, bij de voorbereiding van omgevingsplannen, waterschaps- en omgevingsverordeningen, omgevingsvisies en programma’s geldt de zogeheten motiveringsplicht voor vroegtijdige publieksparticipatie. Dit betekent dat het bevoegd gezag moet aangeven hoe burgers, bedrijven en andere belanghebbenden betrokken zijn bij de voorbereiding en wat de resultaten zijn. Gemeenteraden kunnen gevallen aanwijzen waarin participatie van derden verplicht is voordat een aanvraag voor een omgevingsvergunning kan worden ingediend.

Projectbesluit

Vroegtijdige participatie is meer uitgewerkt in de projectbesluitprocedure, bedoeld voor complexe projecten van publiek belang. Hier kan het bevoegd gezag het vroegtijdige participatieproces uitwerken in de kennisgeving van het voornemen om een verkenning uit te voeren naar een mogelijke opgave in de fysieke leefomgeving. Na deze voorfase wordt in principe de uov gevolgd, maar als het bevoegd gezag eerst een voorkeursbeslissing neemt, wordt de uov twee keer gevolgd: in de voorbereiding van de voorkeursbeslissing en vervolgens in de voorbereiding van het projectbesluit.

Conclusie

Het is nog onduidelijk in hoeverre de Omgevingswet het participatieproces voorafgaand aan besluitvorming zal veranderen. In veel gevallen blijft de uov van toepassing, en bevoegde gezagen en aanvragers van omgevingsvergunningen hebben vaak de vrijheid om het vroegtijdige participatieproces vorm te geven. Het is moeilijk te voorspellen wat de impact zal zijn op het draagvlak voor en de kwaliteit van de besluitvorming. Het wordt ook interessant om te zien hoe de bestuursrechter zal omgaan met beroepsgronden over ondeugdelijke vroegtijdige participatie. In ieder geval is het belangrijk om te beseffen dat vroegtijdige participatie nu een formeel onderdeel is van de besluitvorming in het omgevingsrecht.

Vragen?

Neem dan vrijblijvend contact op met ons kantoor via 0255 – 547 800 / info@tanger.nl of rechtstreeks met mr. Frank Horstman via f.w.horstman@tanger.nl of 06-52865896.