Het gelijkheidsbeginsel bij handhaving

Het gelijkheidsbeginsel is een algemeen principe dat iedere burger (wettelijk) gelijke rechten en een gelijke behandeling in gelijke gevallen toekent. Het beginsel is als artikel 1 van de Grondwet vastgelegd.

Er kan een beroep worden gedaan op het gelijkheidsbeginsel als aan drie vereisten is voldaan:

• er is sprake van een vergelijkbaar geval; en
• die anders wordt behandeld; en
• er is geen sprake van een objectieve grond voor het verschil in behandeling;

Zou er niet worden gehandhaafd tegen een ander vergelijkbaar geval zonder dat daarvoor een objectieve reden voor aanwezig is, dan kan er met vrucht een beroep worden gedaan op het gelijkheidsbeginsel.

Allereerst is de vraag wanneer er sprake is van een vergelijkbaar geval. Er is sprake van een vergelijkbaar geval als de relevante feiten en de toepasselijke wet- en regelgeving met elkaar overeenkomen. Van belang is dat degene die een beroep doet op het gelijkheidsbeginsel voldoende moet kunnen onderbouwen dat de relevante feiten en de toepasselijke wet- en regelgeving overeenkomstig zijn. Een enkele verwijzing naar een ander geval volstaat niet.

Een vergelijkbaar geval betekent niet dat er sprake moet zijn van een gelijk geval in de zin dat alle feiten en de toepasselijke wet- en regelgeving precies hetzelfde moeten zijn. In de jurisprudentie wordt er gesproken over een ‘vergelijkbaar’  en niet over een ‘gelijk’ geval. Zo is in de jurisprudentie een illegaal gebouwde schutting als een vergelijkbaar geval gezien als een illegaal gebouwde carport (ECLI:NL:RVS:2017:3267). Het uitgangspunt is dat de juridische kwalificatie van de relevante feiten vergelijkbaar moeten zijn om te kunnen spreken over een vergelijkbaar geval.

Er is sprake van een ongelijke behandeling als tegen een vergelijkbaar geval niet handhavend wordt opgetreden. Maar er kan ook sprake zijn van een ongelijke behandeling als er bij een vergelijkbaar geval slechts een waarschuwing wordt gegeven en bij het andere geval door een bestuursorgaan direct wordt gegrepen naar bijvoorbeeld het opleggen van een last onder dwangsom.

Indien er sprake is van een vergelijkbaar geval die anders wordt behandeld, dan kan een bestuursorgaan uitsluitend nog onder een beroep op het gelijkheidsbeginsel uitkomen door een objectieve grondslag te hebben voor de andere behandeling. De algemene lijn in de jurisprudentie (zie o.m. ECLI:NL:RVS:2008:BD3618) is als volgt:

“het gelijkheidsbeginsel vergt een consistent en doordacht bestuursbeleid. Het veronderstelt dat het bestuur welbewust richting geeft en derhalve een algemene gedragslijn volgt ten aanzien van zijn optreden in vergelijkbare gevallen”

Dat betekent dat een bestuursorgaan een andere behandeling van een vergelijkbaar geval objectief moet kunnen rechtvaardigen. Dat kan bijvoorbeeld zijn het stellen van bepaalde prioriteit voor handhaving tegen specifieke overtredingen gelet op de capaciteitsmogelijkheden van een handhavingsteam van een bestuursorgaan.

Het kan zijn dat een bestuursorgaan niet in de gaten heeft gehad dat elders een vergelijkbare overtreding plaatsvindt en er zodoende nog niet is gehandhaafd tegen dit vergelijkbare geval. Een beroep op een vergelijkbaar geval waartegen een bestuursorgaan nog niet handhavend heeft opgetreden slaagt niet indien het bestuursorgaan aangeeft ook tegen dit vergelijkbare geval te zullen optreden. Deze mededeling kan nog zelfs tot en met de zitting worden gedaan (zie: ECLI:NL:RVS:2017:3064).

Heeft u te maken met een bestuursorgaan dat handhavend optreedt? En wilt u tegen handhaving bezwaar maken door onder andere een beroep te doen op het gelijkheidsbeginsel? Dan helpen wij u graag.